Đế quốc Maurya hay
đế quốc Khổng Tước là một thế lực hùng mạnh trên một diện tích rộng lớn vào thời
Ấn Độ cổ đại, do
vương triều Maurya cai trị từ năm 321 đến 185 TCN. Đế quốc Maurya bắt nguồn từ vùng
Magadha tại
đồng bằng hạ du sông Hằng (nay là
Bihar, phía đông
Uttar Pradesh và
Bengal) ở mặt phía đông của
tiểu lục địa Ấn Độ, đế quốc có kinh đô đặt tại
Pataliputra (nay là
Patna).
[15][16]Đế quốc được
Chandragupta Maurya thành lập vào năm 322 TCN, ông đã lật đổ
vương triều Nanda và nhanh chóng mở rộng thế lực của mình về phía tây đến vùng trung và tây
Ấn Độ do tận dụng được lợi thế là các thế lực địa phương ở các vùng này đang xâu xé lẫn nhau sau khi các đội quân
Hy Lạp và
Ba Tư của
Alexandros Đại đế rút lui về phía tây. Năm 320 TCN, đế quốc đã hoàn toàn kiểm soát được vùng tây bắc bắc Ấn Độ, đánh bại và chinh phục các
satrap do Alexandros để lại.
[17]Với một diện tích 5.000.000 km², Maurya là một trong các đế quốc lớn nhất trên thế giới vào thời gian mà nó tồn tại, và là đế quốc lớn nhất từng tồn tại trên tiểu lục địa Ấn Độ. Vào lúc rộng nhất, đế quốc này mở rộng về phía bắc dọc theo ranh giới tự nhiên của dãy
Himalaya, và mở rộng về phía đông đến vùng này là
Assam. Ở phía tây, Maurya chinh phục chinh phục các vùng phía ngoài của
Pakistan ngày nay, thôn tính
Balochistan, các phần đông nam của
Iran và nhiều phần của
Afghanistan ngày nay, bao gồm cả các tỉnh
Herat[17] và
Kandahar. Đế quốc mở rộng đến các vùng miền trung và miền nam dưới thời các hoàng đế Chandragupta và
Bindusara, song không bao gồm một phần nhỏ vùng đất của các bộ lạc chưa được thám hiểm và các khu vực rừng gần
Kalinga (nay là
Orissa), cho đến khi chúng bị
A Dục Vương (Ashoka) chinh phục. Đế quốc bắt đầu suy sụp từ 60 năm sau thời kỳ trị vì của A Dục Vương, và tan rã vào năm 185 TCN với sự hình thành của
vương triều Sunga tại Magadha.Dưới thời
Chandragupta, đế quốc Maurya đã chinh phục vùng Ngoại-
Ấn, đang nằm dưới quyền cai quản của
người Macedonia. Chandragupta sau đó đã đánh bại cuộc xâm lược do
Seleukos I lãnh đạo (một tướng người Hy Lạp trong quân đội của Alexandros Đại đế). Dười thời cai trị của Chandragupta vè những người kế vị, nội thương và ngoại thương, các hoạt động nông nghiệp và thương mại, tất cả đều phát triển mạnh và mở rộng ra khắp Ấn Độ nhờ việc tạo ra một hệ thống đơn nhất về tài chính, quản trị và an ninh.Sau
chiến tranh Kalinga, đế quốc Maurya đã trải qua nửa thế kỷ hòa bình và an ninh dưới sự cai trị của A Dục vương. Ấn Độ dười thới Maurya cũng bước vào một kỷ nguyên của hòa hợp xã hội, biến đổi tôn giáo, và sự mở rộng của khoa học và kiến thức. Đường hướng
Kỳ Na giáo của Chandragupta Maurya đã làm gia tăng các đổi mới và cải cách xã hội cùng tôn giáo, trong khi đường hướng
Phật giáo của A Dục vương đã tạo nên nền tảng của triều đại là xã hội và chính trị thái bình và khắp Ấn Độ không có bạo lực. A Dục vương cũng hỗ trợ cho việc truyền bá các tư tưởng của Phật giáo đến
Sri Lanka,
Đông Nam Á,
Tây Á và
châu Âu Địa Trung Hải.
[17]Dân số của đế quốc Maurya được ước tính là khoảng 50-60 triệu người mà nó đã khiến cho đế quốc này trở thành một trong những đế quốc đông dân nhất trong lịch sử.
[18][19] Arthashastra và
các sắc lệnh của A Dục vương là những nguồn chính trong các sử liệu về thời kỳ Maurya.